„Jaskółka i pszczółka lata, znakiem to wiosny dla świata”, niestety nie dla wszystkich te oznaki są wyznacznikiem nadejścia kolejnej pory roku. Katar, łzawienie oczu, kichanie, kaszel to symptomy zwiastujące wiosnę alergikom, które odczuwa niemal 40% osób, w krajach wysokorozwiniętych. Przyczyną tych objawów jest pośrednio przyroda, która budzi się do życia po zimie. Rośliny zaczynają kwitnąć i wydzielać pyłki, które przenoszone są przez wiatr nawet na odległość setek kilometrów, powodując wiosenna alergie.
Uczulenie inaczej alergia (z gr. allos -inny, + ergos - reakcja) polega na nadmiernej i nieprawidłowej odpowiedzi naszego systemu odpornościowego. Gdy pierwszy raz alergen dostaje się do naszego organizmu, układ obronny rozpoznaje go jako “nieprzyjaciela”, ale nie podejmuje jeszcze żadnego działania poza zapamiętaniem antygenu alergenu przez limfocyty T. Dopiero kolejne zetknięcie się z “nieprzyjacielem” powoduje gwałtowną reakcję, w wyniku której uwalniana jest z komórek tucznych histamina, czyli hormon tkankowy odpowiedzialny za większość objawów alergii.
Objawy alergii
Uczuleniu towarzyszą takie symptomy jak: katar, łzawienie i swędzenie oczu, wysypka na skórze oraz problemy gastryczne. Taki typ alergii nazywamy reakcją nadwrażliwości opóźnionej ze względu na czas jej wystąpienia. Natomiast jeśli jesteś uczulony na jad pszczół lub orzeszki to zapewne słyszałeś o reakcji anafilaktycznej. Anafilaksja to natychmiastowa odpowiedź organizmu na alergen objawiająca się w przeciągu kilku minut, pokrzywką, zapaleniem skóry i świądem, a przede wszystkim dusznościami, spadkiem ciśnienia krwi, bladością i omdleniem. Wstrząs anafilaktyczny jest zagrożeniem życia i może zakończyć się tragicznie, dlatego jeśli ty lub osoba z twojego otoczenia ma objawy anafilaksji konieczne jest szybkie reagowanie, wezwanie służb ratowniczych i podanie adrenaliny. Taki typ reakcji alergicznej może powodować wiele czynników nie zawsze musi być to jad owadów czy orzeszki.
Leczenie alergii
Alergie możemy łagodzić lub jej zapobiegać stosując doustne leki przeciwhistaminowe. Będą one szczególnie skuteczne w hamowaniu kichania, swędzenia nosa oraz objawów ze strony oczu takich jak ich łzawienie i swędzenie.
Stosujemy je raz na dobę, a ich działanie rozpoczyna się przeważnie do godziny od przyjęcia. W aptece możemy znaleźć preparaty zawierające takie substancje czynne jak: Cetyryzyna (Zyrtec UCB, Amertil Bio, Allertec WZF), Lewocetyryzyna (Lirra Gem, Zyx Bio, Contrahist Allergy), Loratadyna (Claritine Active, Flonidan Control, Lortan), Desloratadyna (Aleric Deslo, Hitaxxa Fast), Feksofenadyna (Allegra, Allertec Fexo). Ponadto w leczeniu alergicznego nieżytu nosa możemy stosować doustne leki, skutecznie obkurczające naczynia krwionośne i zmniejszajace obrzęk, zawierające takie substancje jak: efedryna i pseudoefedryna. Jednak są one obarczone dużym ryzykiem wystąpienia objawów niepożądanych takich jak: bóle i zawrot głowy, nerwowowść, bezsenność, wzrost ciśnienia tętniczego, tachykardia dlatego nie są one rekomendowane w leczeniu chorób alergicznych. Jeśli po 7-15 dni od rozpoczęcia leczenia doustnego lub miejscowego nie zauważasz poprawy lub wystąpi u ciebie: utrata węchu, niedrożność nosa bez wydzieliny, powtarzające się krwawienie z nosa, ból ucha konieczna może okazać się wizyta u lekarza.
Poza doustnymi lekami przeciwalergicznymi stosowanymi w leczeniu kataru siennego w aptece dostępne są również preparaty, które możemy stosować miejscowo. Będą one zdecydowanie skuteczniejsze w przypadku uczucia zatkanego nosa. Wśród nich wyróżniamy:
● Leki obkurczające naczynia krwionośne w śluzówce nosa i zmniejszające jej obrzęk fachowo nazywane sympatykomimetykami. Podawane donosowo, udrażniają przewody nosowe, ale efekt jest szybki, ale krótkotrwały. Nie należy ich stosować powyżej 5 dni, gdyż może to prowadzić do utraty wrażliwości na lek oraz nadmiernego obrzęku błony śluzowej nosa, a w efekcie kataru wynikającego z przedawkowania leku. Do tej grupy zaliczane są takie substancje czynne jak:
○ Ksylometazolina (Xylometazolin VP, Xylogel, Xylometazoline Coldact, Xylometazolin WZF, Xylorin)- stosujemy 3 razy na dobę 1 rozpylenie do każdej dziurki nosa.
○ Oksymetazolina (Acatar Control, Nasivin soft, Vics Sinex) - stosujemy 2-3 razy na dobę po 1 rozpyleniu do każdej dziurki nosa.
○ Fenylefryna (Otrivin Allergy) - 3-4 razy na dobę 1-2 rozpyleń do każdej dziurki nosa.
● Leki glikokortykosteroidowe, są jedną z najbardziej efektywnych grup leków dostępnych bez recepty stosowanych w leczeniu alergicznego nieżytu nosa. Działają 7-12 h od podania. Są bezpieczne i dobrze tolerowane. Mogą być stosowane długotrwale. Do tej grupy zalicza się:
○ Furoinian mometazonu (Nasometin Control, Aleric Spray, Pronasal Control) - stosujemy raz dziennie po 2 rozpylenia do każdego otworu nosowego, a po uzyskaniu poprawy raz dziennie po 1 rozpyleniu.
W leczeniu łzawienia i swędzenia oczu spowodowanego alergią na pyłki skuteczne mogą okazać się takie leki jak:
● Miejscowe leki przeciwalergiczne w postaci kropel powodujące zahamowanie wydzielania histaminy i są to takie substancje jak:
○ Kromoglikan sodu (Allergocrom, Allergo-COMOD) - W zależności od wybranego preparatu stosujemy 1-2 kropli do każdego oka 4-6 razy dziennie w regularnych odstępach czasu. Jest rekomendowany do zapobiegania, a więc profilaktyki alergii. Tak więc leczenie rozpoczynamy 2-4 tygodni przed spodziewanym narażeniem na alergen i prowadzimy, aż do zakończenia pylenia. W takim przypadku pomocny może się okazać kalendarz pylenia roślin.
○ Ketotifen (Zabak) - stosujemy 1 krople do worka spojówkowego 2 razy na dobę. Jest to lek hamujący działanie histaminy, a więc może być stosowany już po wystąpieniu objawów.
○ Azelastyna (Allergodil) - stosujemy jedną krople 2 razy dziennie do każdego oka w razie silnych objawów alergii dawkę należy zwiększyć do 1 kropli 4 razy dziennie.
Ektoina na alergie
Ostatnio wśród pacjentów popularne stały się preparaty z ektoiną. Ektoina jest substancją pochodzenia naturalnego produkowaną przez mikroorganizmy żyjące w ekstremalnym miejscach takich jak gejzery, pustynie itp. Jej działanie polega na stabilizacji białek, w efekcie zapobieganiu odwodnieniu komórek, a mówiąc prościej będzie ona działać nawilżająco, ochronie, łagodząco i antyalergicznie. W aptece spotkamy ją w postaci: aerozoli do nosa (Solik), kropli do oczu (Alectoin, Ektin), maści oraz inhalacji. Polecana jest więc w terapii alergicznego nieżytu nosa, suchości gardła i jamy ustnej, łagodzeniu świądu skórnego wywołanego wysypką. Jej działanie jest bardzo łagodne dlatego nie zaleca się jej stosowania w monoterapii uczuleń, ale wspomagająco jako uzupełnienie kuracji lekami przeciwhistaminowymi. Plusem ektoiny jednak jest jej bezpieczeństwo i możliwość stosowania przez dłuższy okres czasu.
Poza sposobami farmakologicznymi radzenia sobie z skutkami alergii istnieją naturalne sposoby, które można stosować wraz z lekami przeciwalergicznymi, aby wspomóc ich działanie. Wśród nich są takie sposoby jak, płukanie lub rozpylanie w nosie jałowej izotonicznej lub hipertonicznej soli morskiej, powodującej oczyszczenie błony śluzowej z alergenów. Ponadto dobrze jest zadbać odpowiednią jakość powietrza w domu, unikamy niskiej wilgotności i zbyt wysokiej temperatury pomieszczeń. Jednym ze skutecznych sposobów może okazać się także wietrzenie mieszkania, ale dobrze jest to robić rano lub późnym popołudniem oraz po deszczu, gdy stężenie pyłków w powietrzu jest zdecydowanie niższe. Unikaj alergenów jeśli to możliwe, przydatna może okazać się aplikacja mobilna z kalendarzem pylenia, gdyż wcześniej możemy zaplanować profilaktykę lekami antyhistaminowymi. Efektywne może się okazać również umycie twarzy, nosa i uszu po spacerze.
Wapno na alergie
W aptece spotkamy się również z popularnymi preparatami “wapna na alergię”. Przekonanie pacjentów, że wapń może być skuteczne w zwalczaniu alergii pochodzi najprawdopodobniej z ogólnego założenia, że skoro pierwiastek ten uszczelnia naczynia krwionośne, to zmniejszając ich przepuszczalność może mieć również działanie przeciwzapalne oraz przeciwalergiczne. Jako, że wapń jest stosunkowo tanim oraz dobrze dostępnym preparatem cieszy się dużą popularnością. Dobrze jest wiedzieć iż w 2017 roku przeprowadzono badania kliniczne mające na celu zbadanie czy węglan wapnia rzeczywiście jest skuteczny w hamowaniu reakcji alergicznych i wykazano, że nie ma takiej zależności. Autorzy badania stwierdzili ponadto, że wapń może zmniejszać wchłanianie innych leków stosowanych w leczeniu alergii, tym samym osłabiać ich działanie np. kortykosteroidów. Wraz z węglanem wapnia w preparatach występuje także kwercetyna, która posiada właściwości przeciwalergiczne lecz nie będą one porównywalne z żadnym lekiem z grupy leków przeciwhistaminowych. Jako, że wyniki poszczególnych badań dotyczących zasadności stosowania wapna w leczeniu alergii są niespójne, zalecamy konsultację z lekarzem ewentualnego włączenia go do terapii alergii.
Bibliografia:
1. dr med. Monika Świerczyńska-Krępa - Rozpowszechnienie chorób alergicznych w Polsce | Alergie[dostęp: 24 kwietnia 2021]
2. dr n. med Agnieszka Padjas Mam wiosenną alergię. Co robić? | Alergie[dostęp: 24 kwietnia 2021]
3. Alergie [dostęp: 24 kwietnia 2021]
4. Co to jest alergia? | Astma [dostęp: 24 kwietnia 2021]
5. Ewelina Russjan, Alergiczny nieżyt nosa (katar sienny) – przegląd preparatów, Portal opieka.farm
(https://opieka.farm/preparaty/alergiczny-niezyt-nosa-katar-sienny-co-polecic/) [dostęp: 24 kwietnia 2021]
6. Anna Świder, Jak pomóc pacjentom z alergią na pyłki roślin?, Portal opieka.farm (https://opieka.farm/aktualnosci/jak-pomoc-pacjentom-z-alergia-na-pylki-roslin/) [dostęp: 24 kwietnia 2021]
7. Ewelina Russjan, Kromoglikan sodu – Ścieżka rekomendacji, Portal opieka.farm (https://opieka.farm/rekomendacja/kromoglikan-sodu-komu-polecic-jak-stosowac-naco-uwazac/) [dostęp: 24 kwietnia 2021]
8. Charakterystyka Produktu Leczniczego - Allergodil 0,5mg/ml krople do oczu, roztwór [dostęp: 24 kwietnia 2021]
9. dr n. med. Grażyna Durska https://www.mp.pl/pacjent/alergie/lista/89720,czy-wapn-pomaga-w-leczeniu-alergii [dostęp: 24 kwietnia 2021]
10. Matysiak K., Matuszewski M.: Calcium preparations do not inhibit allergic reactions: a randomized controlled trial. Pol. Arch. Intern. Med. 2017; 127(9):582-588. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28724883/ [dostęp: 24 kwietnia 2021]
11. https://www.researchgate.net/profile/Jan-Mieszkowski/publication/235418254_Querc etin_-_structure_function_and_clinical_usage/links/5819169308aee7cdc685e822/Quercetin-structure-function-and-clinical-usage.pdf
12. <a href='https://www.freepik.com/photos/woman'>Woman photo created by wayhomestudio - www.freepik.com</a>
13. Malwina Lachowicz Co warto wiedzieć o ektoinie? [dostęp: 30 kwietnia 2021]
